Υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού και Άνευ Τσίπας

Το Τέταρτο Κουδούνι / 11 Απριλίου 2013

Ήταν _ είναι δηλαδή ακόμα _ μια απ’ τις τέσσερις - πέντε καλύτερες παραστάσεις που είδα φέτος. Και απ’ τις ακόμα λιγότερες που με συγκίνησαν τόσο. Η… αρχαία «Γκόλφω» του Σπυρίδωνος Περεσιάδη, όπως την έκανε καινούργια _ και καθόλου ειρωνικά, με την έκφραση της πιάτσας, δεν το λέω, το λέω με την ουσιαστική έννοια _, χωρίς να τη βιάσει και να της πετάξει έξω τα μάτια, ο Νίκος Καραθάνος. Για το Εθνικό, στο «Κοτοπούλη». Θα γράψω αναλυτικότερα. Αλλά θέλω εδώ, εν είδει ανθολογίου, έστω κι αν τα λόγια αδυνατούν να περιγράψουν την ομορφιά τους και μπορεί και να την καταστρέφουν, να φυλάξω δυο στιγμές της. Για μένα πολύτιμες. Που μ’ έκαναν κα κλάψω με λυγμούς. Και δεν ήμουν ο μόνος…

Ο ύμνος / θρήνος της αγάπης, η πρώτη _ όπου τους δεκαπεντασύλλαβους του Περεσιάδη έχει συμπληρώσει με στίχους εμβόλιμους η Λένα Κιτσοπούλου: οι ηθοποιοί καθισμένοι μετωπικά στο προσκήνιο _ οι καρέκλες σε δυο σειρές. Στη δεύτερη να παίζουν ζωντανά μουσική. Στην πρώτη, οι τρεις Γκόλφω της παράστασης _ η Εύη Σαουλίδου, η Λυδία Φωτοπούλου, η Αλίκη Αλεξανδράκη. Η Λυδία Φωτοπούλου βγάζει χαρτομάντηλα από ένα πάκο, τα τσαλακώνει, τα κάνει μπάλες, τα ποτίζει με νεράκι από ένα πλαστικό μπουκάλι με εμφιαλωμένο, τα μοιράζει και στις άλλες δυο και στεντόρεια, σα να βγάζει τα σπλάχνα της, αρχίζει να «εκφωνεί» τον σπαρακτικό αυτό μονόλογο που τη σηκώνει απ' την καρέκλα ενώ οι τρεις τους πιέζουν, στύβουν τις μπάλες με τα χαρτομάντηλα πάνω στα μάτια τους και τα νερά τρέχουν σαν ποταμοί δακρύων. 

Η δεύτερη, το φινάλε. Γκόλφω / Αλίκη Αλεξανδράκη και Τάσος / Γιάννης Βογιατζής, το γεροντικό, διαχρονικό ζευγάρι του υπεραιωνόβιου έργου, παίζουν λιτά, σχεδόν αποστασιοποιημένα την τελευταία σκηνή όπου η Γκόλφω φαρμακώνεται κι οι άλλοι φωνάζουν στον Τάσο να τρέξει για βοήθεια. «Τρέξε Τάσο, τρέξε Τάσο, τρέξε!», οι ηθοποιοί γκρουπαρισμένοι μπροστά στα σκαλάκια της σκηνής προς την πλατεία, το φως συγκεντρωμένο πάνω τους, κι ο εμβρόντητος γέροντας Τάσος - Βογιατζής να τα κατεβαίνει, να τρέχει, όσο κι όπως μπορεί, στο διάδρομο και να χάνεται.

Ποιανού η καρδιά δε ράγισε στις σκηνές αυτές, ποιανού;

Σας εύχομαι την παράσταση αυτή να μην τη χάσετε. 

Και κάτι πρακτικό. Η «Γκόλφω» τερματίζει στις 28 Απριλίου, των Βαΐων. Με πρεμιέρα στις 6 Μαρτίου, σε εναλλασσόμενο ρεπερτόριο με τα «Κόκκινα φανάρια». Δηλαδή θα ’χει παιχτεί 40, πάνω – κάτω, μέρες σ’ ελάχιστες παραστάσεις. Είναι λογικό αυτό για μια τέτοια παράσταση; 

Αλλά και κάτι γενικότερο. Θεωρώ απολύτως επιτυχή την εξαετή θητεία του Γιάννη Χουβαρδά στην καλλιτεχνική διεύθυνση του Εθνικού Θεάτρου. Αλλά σίγουρα με κάποια λάθη. Και κάποιες αποτυχίες. Η μεγαλύτερη, κατά τη γνώμη μου, είναι ότι καθιέρωσε μεν _ και μπράβο του! _ εναλλασσόμενο ρεπερτόριο αλλά δεν κατάφερε να το κάνει μακροπρόθεσμο. Δηλαδή καθιέρωσε να παίζονται εναλλάξ, μέσα στην ίδια σεζόν και στην ίδια Σκηνή, δυο και τρεις παραστάσεις αλλά δεν έδωσε στις επιτυχημένες το τράτο να συνεχίσουν την πορεία τους.

Το Εθνικό, αυτό το διάστημα, έκανε τουλάχιστον δέκα παραστάσεις που άξιζαν να μείνουν στο ρεπερτόριο και να παίζονται για δεύτερη χρονιά, ίσως και για περισσότερα χρόνια. Ώστε να σχηματιστεί, παράλληλα με τις καινούργιες παραγωγές που θα ’τανε λιγότερες, ρεπερτόριο και να διατηρηθούν κάποιες αξιόλογες παραστάσεις, όπως γίνεται σ' όλα, νομίζω, τα ξένα κρατικά θέατρα _ εδώ, στα Σκόπια πήγα και στο Εθνικό τους έχουν ρεπερτόριο με δέκα τουλάχιστον παραστάσεις που ορισμένες έχουν κάνει πριν από χρόνια την πρεμιέρα τους και που εναλλάσσονται. Αυτό λέγεται εναλλασσόμενο ρεπερτόριο. Εδώ γιατί δεν έγινε; Δεν ήταν και πιο συμφερτικό; Πόσω μάλλον όταν το Εθνικό είχε δημιουργήσει ένα σταθερό, περίπου μόνιμο ανσάνμπλ ηθοποιών.

Είναι δυνατόν παραστάσεις σαν τις φετινές «Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα» και «Γκόλφω» να μην παιχτούν ποτέ ξανά, να μη διατηρηθούν; Αλλά όταν αυτό δεν έγινε με ίδιο τον καλλιτεχνικό διευθυντή τα περασμένα χρόνια, σιγά μη γίνει απ’ τον καινούργιο… Ο οποίος, είμαι σίγουρος, θα πράξει ό,τι μπορεί για να εξαφανίσει τα ίχνη του προηγούμενου. Εδώ, μπρε, είναι Βαλκάνια… 

Και μια που ’γινε λόγος περί Βαλκανίων… Συνεχίζονται τα μαγειρέματα για τον καινούργιο διευθυντή του Εθνικού. Μήηηηνες τώρα… Ακόμα ν’ ανακοινωθεί τ' όνομά του. Είμαστε στο έτος 2013, η Ελλάδα ανήκει εις την Ευρώπην, υποτίθεται, κι εδώ τα επιτελεία τριών κομμάτων _ των συγκυβερνώντων _ μαγειρεύουν τον καλλιτεχνικό διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, προτείνοντας τον κάθε _ μην πω τη λέξη… _ που ’ναι «δικός» τους. Έτσι, όπως λάχει. Απλώς γιατί είναι «δικός» τους. Κι ένας άσχετος, σκιώδης υπουργός _ ο αναπληρωτής ΥΠΑΙΘΠΑ _ περιμένει. ΤΙ περιμένει; Να λήξει τον Μάιο η θητεία Χουβαρδά και ν’ αναλάβει κάποιος που δε θα ξέρει τα πράγματα χωρίς καμιά ενημέρωση απ’ τον παρόντα;

Τα γράφουμε, τα ξαναγράφουμε, φωνές βοώντων εν τη τρικομματική ερήμω _ όχι πως οι άλλοι θα ’ταν καλύτεροι, απέσβετο και το λάλον ύδωρ… Η τσίπα δεν περισσεύει στον τόπο αυτό. Κι η ασχετοσύνη ζει και βασιλεύει. Μόνο μην τους ακούτε τι λένε δημόσια…. Εδώ διέλυσαν το υπουργείο Πολιτισμού _ που το ίδρυσε ποιος; Η χούντα! _, το συγχώνευσαν με το Παιδείας και τώρα σχεδιάζουν να το υποβιβάσουν κι άλλο, να το κάνουν Γενική Γραμματεία…

Καλορίζικο να ’ναι το «Σπίτι του Ηθοποιού», όμορφο και νοικοκυρεμένο φαίνεται, πολύ το πάλεψε η Άννα Φόνσου, πρόεδρος σήμερα του Δ.Σ. του ομώνυμου Ιδρύματος. Αλλά οι φωτογραφίες της που συνοδεύουν την πρόσκληση στα εγκαίνια του κτιρίου _ η Άννα Φόνσου σε βεράντα του, η Άννα Φόνσου σε κρεβατοκάμαρά του… _ νομίζω πως περίττευαν.

Όσο για την «τιμητική επιτροπή» που αναφέρεται, ανατρίχιασα… Απ’ τα δεκατέσσερα μέλη της οι πέντε είναι νεκροί! Κάπως αλλιώς θα πρέπει να το διατυπώσουν, όχι «τιμητική».

Σπαρταριστό. Πάλλεται απ’ τη ζωντάνια. Καίριο. Αστραφτερό. Και φρέσκο σα σημερινό _ μοσκοβολάει: «Με δύναμη από την Κηφισιά» του Δημήτρη Κεχαΐδη και της Ελένης Χαβιαρά. Έχουν περάσει δεκαοχτώ χρόνια απ’ την πρώτη παρουσίαση του έργου _ 1995 _, αυτής της απολαυστικής κωμωδίας, και τη σημαδιακή παράσταση του Λευτέρη Βογιατζή στην οδό Κυκλάδων και μοιάζει να ’ναι χτες: μια οξύτατη σάτιρα της κοινωνίας μας, αυτής που κατέληξε εκεί που ’χει καταλήξει σήμερα. Με μετρημένη την κάθε ατάκα, την κάθε λέξη, την κάθε συλλαβή, με μια δική της, παλαβή μουσική. Για φανταστείτε που κάποιοι τότε το χαρακτήρισαν το έργο «τηλεοπτικό»…

Το απόλαυσα στις «Ροές», στο καινούργιο ανέβασμα απ’ την Έρση Βασιλικιώτη, _ με Τζίνα Θλιβέρη, Νάντια Μαργαρίτη, Νίκη Παλληκαράκη, Γιώτα Φέστα _ που δεν προδίδει το κείμενο αλλά μοιραία έχει ως μέτρο σύγκρισης την παράσταση του Βογιατζή _ Μαρία Κατσανδρή, Αμαλία Μουτούση, Αννέζα Παπαδοπούλου, Μαρία Σκουλά. Όταν, εγώ τουλάχιστον, ακούω ακόμα το κείμενο μέσα απ’ τις φωνές των τεσσάρων ηθοποιών της παράστασης αυτής _ ειδικά της Αμαλίας Μουτούση _, πώς να αποδεχτώ ένα καινούργιο ανέβασμα; Το ίδιο που μου συμβαίνει με τους «Όρνιθες»: μετά την παράσταση του Κουν κανένα καινούργιο ανέβασμα δεν μπορεί να με πείσει _ βγαίνει ο Χορός κι εγώ ακούω Χατζιδάκι…

Στην παράσταση που είδα προηγήθηκε μια εκδήλωση, αφιέρωμα στη μνήμη του Δημήτρη Κεχαΐδη, του συγγραφέα που δεν επαίτησε «την καλοσύνη των άλλων» του κυκλώματος _ κριτική, σκηνοθέτες, πρωταγωνιστές... Παρέμεινε σταθερά αξιοπρεπής, κέρδισε ό,τι κέρδισε με το σπαθί του και γι αυτό το κύκλωμα αυτό κομματάκι τον υποτίμησε. Αλλά, έλα που δεν τους πέρασε… Μίλησαν οι συγγραφείς Θανάσης Βαλτινός και Μένης Κουμανταρέας _ «υπήρξε ένας μανιακός της ακριβολογίας με υλικά την αρλούμπα και την αερολογία» είπε, στοχεύοντας διάνα _, η θεατρολόγος Δηώ Καγγελάρη που πάντα έχει κάτι φρέσκο να πει κι ο ηθοποιός Νίκος Ορφανός _ ήταν η έκπληξη της βραδιάς με τις καίριες παρατηρήσεις του _ που ’χει ανεβάσει δυο έργα του Κεχαΐδη. Κι ο οποίος έπαιξε, κατόπιν, σε μορφή αναλογίου, μαζί με τον Θοδωρή Προκοπίου και την Μαριάννα Ξενίδου το τελευταίο ολοκληρωμένο κείμενο του Κεχαϊδη, ένα σύντομο μονόπρακτο _ ή μάλλον μια σκηνή _ με τον τίτλο «Κατάσταση μη αναστρέψιμος», ενταγμένο στο συλλογικό «Εντός σχεδίου» που γράφτηκε για το «Θέατρο των Καιρών» της Έρσης Βασιλικιώτη η οποία και το ανέβασε το 1998.

Η βραδιά, με παρούσα την Ελένη Χαβιαρά _ την υπέροχη Λένα του _, έκλεισε μ’ ένα τηλεοπτικό πορτρέτο του Δημήτρη Κεχαΐδη που φέτος συμπληρώνονται 80 χρόνια απ’ τη γέννησή του, φτιαγμένο για την ΕΡΤ στη σειρά «Πρόσωπα Θεάτρου» της Νανάς Νικολάου και του Χρήστου Αυθίνου. Το μοναδικό χιούμορ του Κεχαΐδη, που ανάβλυζε μέσα απ’ τη σοβαρότητα και χωρίς ούτε στιγμή μέσα απ’ την κατάσταση «ξέρετε, εγώ, τώρα, κάνω χιούμορ», ήταν εκεί και μας έκανε να γελάσουμε με την ψυχή μας. Αφού είχε συμβεί το ίδιο με το μονόπρακτο και λίγο πριν συμβεί το ίδιο με την παράσταση. Επιτέλους! Γέλιο! Τι καλύτερο μνημόσυνο για τον Κεχαΐδη;

Είχε, όντως, αρκετές αποκλειστικές ειδήσεις «Το Τέταρτο Κουδούνι» τις δυο τελευταίες Πέμπτες. Αλλά και, όπως αποδείχτηκε, φιλανθρωπικό χαρακτήρα. Παραγέμισε _ ενυπόγραφα και ανυπόγραφα… _ το κενά ιστοσελίδας που ασχολείται Only με το θέατρο. Αναφορά στην πηγή; Ελάτε τώρα…