Γυναίκα πάσχουσα

 

Το Τέταρτο Κουδούνι / Τέτοιες Μέρες, Τέτοια Λόγια… 267 

Στην Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση άρχισε, ήδη, παραστάσεις, πλέον, ο «Οιδίποδας του Ρόμπερτ Άικ. Αλλά θα ’ταν παράλειψή μου να μην αναφερθώ, έστω και καθυστερημένα, στην προηγούμενη παράσταση που φιλοξενήθηκε εκεί: «Το παρελθόν» («Le Passé») του Ζιλιέν Γκοσλέν (2021). Γιατί η 

παράσταση και μου άρεσε πολύ και ήταν σημαντική. Ξεκινώντας απ’ τη δραματουργία: ο Γκοσλέν, καλλιτεχνικός διευθυντής του «Οντεόν Θέατρο της Ευρώπης» στο Παρίσι, «ειδικευμένος» στη μεταφορά πεζών στο θέατρο και στις διασκευές, αυτή τη φορά ασχολήθηκε με τον ρόσο συγγραφέα της αρχής του 20ου αιώνα Λεονίντ Αντρέγεφ: συνέθεσε, διασκεύασε και μετασχημάτισε, με θαυμαστή επιδεξιότητα, σε κείμενο θεατρικό, διηγήματα αλλά και θεατρικά του επικεντρώνοντας την παράστασή του στο θεατρικό του Αντρέγεφ «Εκατερίνα Ιβάνοβνα».  

Η ομώνυμη ηρωίδα του, αφού επιβιώνει από μια δολοφονική απόπειρα του συζύγου της, καταφεύγει σε μια ζωή «ακόλαστη», για να καταλήξει στην τρέλα. Γοργοί, θυελλώδεις ρυθμοί, παροξυσμικές καταστάσεις, κοινωνικές άβυσσοι κι ένας παραλληλισμός με τη σημερινή ζωή των γυναικοκτονιών και της βίας κατά των γυναικών αλλά με κοστούμια της εποχής του Αντρέγιεφ. Το ταυτόχρονο βίντεο που μεγεθύνει πρόσωπα και καταστάσεις, διαρκώς παρόν, 

σχεδόν καταχρηστικά, μια γκροτέσκα, ιδιαίτερα τολμηρή, ασπρόμαυρη σκηνή απ’ τις εννιά της παράστασης -κάτι σαν ιντερμέδιο-, σκηνή που δεν μπόρεσα να αντιληφθώ τη χρησιμότητά της, ηθοποιοί σπρωγμένοι στα άκρα και στην υπερβολή, με κορυφαία την Βικτοριά Κενέλ που επιδεικνύει αξιοσημείωτη αντοχή στις σκηνικές «κακουχίες» της, διάρκεια της παράστασης πάνω από τέσσερις ώρες αλλά ομολογώ πως δεν έπληξα. 

Ο Γκοσλέν φέρνει στη σκηνή την κακοποίηση της γυναίκας για την οποία τώρα μιλούμε αλλά τότε έκρυβαν ή θεωρούσαν φυσιολογική. Με πολύ δυνατά αποτελέσματα.

Στο Φτερό / Μπαρόκ που χαλαρώνει και τονώνει

Μπαρόκ Ορχήστρα του Φεστιβάλ Μπαρόκ Μουσικής: συναυλία «Από τις ‘Τέσσερις Εποχές’ του Αντόνιο Βιβάλντι στη ‘Θύελλα και Ορμή’ του Καρλ Φίλιπ Εμάνουελ Μπαχ». Μουσική διεύθυνση: Λίνα Τουρ Μπονέτ. Σολίστ: Λίνα Τουρ Μπονέτ, μπαρόκ βιολί, Δήμος Γκουνταρούλης, βιολοντσέλο.

 

Από τη συνάντηση χορωδιών σε φεστιβάλ μπαρόκ μουσικής: η «Εναλλακτική Σκηνή» της Λυρικής αγαπάει την ποικιλία και το δείχνει. Έτσι, και πάλι, φιλοξενεί, με καλλιτεχνική επιμέλεια του τσελίστα Δήμου Γκουνταρούλη και σε συνεργασία με το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, το Φεστιβάλ Μπαρόκ 

Μουσικής, με θέμα, φέτος, «Η εποχή των μεταβάσεων», Άκουσα την πρώτη συναυλία του «Από τις ‘Τέσσερις Εποχές’ του Αντόνιο Βιβάλντι στη ‘Θύελλα και Ορμή’ του Καρλ Φίλιπ Εμάνουελ Μπαχ». Η οποία άνοιξε με το δημοφιλέστερο, ίσως, έργο της μπαρόκ εποχής: «Οι τέσσερις εποχές» του Ιταλού 

(Βενετσιάνου) Αντόνιο Βιβάλντι. Από τη συλλογή του των 12 κοντσέρτων (1718-1720, πρώτη έκδοση 1725) «Η αναμέτρηση της αρμονίας με την επινόηση», έργο 8. Ένα έργο πρώιμης προγραμματικής μουσικής, όπου, στα τέσσερα κοντσέρτα του για βιολί, έγχορδα και μπάσο κοντίνουο, ο Βιβάλντι περιγράφει μουσικά τη φύση στις τέσσερις εποχές της -«Άνοιξη», «Καλοκαίρι», 

«Φθινόπωρο», «Χειμώνας»- που δίνουν και τα ονόματά τους στα τέσσερα κοντσέρτα. Ο συνθέτης αρμονικά περιγράφει ρυάκια που κελαρύζουν, πουλιά  που κελαηδούν, ένα βοσκό με τον σκύλο του που γαβγίζει, μύγες που βουίζουν μέσα στην καλοκαιρινή ζέστη, φθινοπωρινές καταιγίδες, χιονισμένα τοπία, χειμωνιάτικες φωτιές που ζεσταίνουν… Γλαφυρά, χαρούμενα, μελωδικά, με στιλ αλλά και με ανθρωπιά, χωρίς να φοβάται τη φύση όταν αγριεύει. Το σύνολο της Μπαρόκ Ορχήστρας του Φεστιβάλ 

-12  μουσικοί-, εμψυχωμένο από τη διαρκώς χαμογελαστή ισπανίδα βιολονίστρια Λίνα Τουρ Μπονέτ που, εκτός από τη μουσική διεύθυνση, κρατούσε και το μέρος της σολίστ, έδωσε μία διαυγή, δυναμική αλλά και λυρική ερμηνεία εξαίρετη αυτού του πολυακουσμένου έργου. Παράλληλα σε μία, υψωμένη στο βάθος της σκηνής, οθόνη με κορνίζα, εν είδει ζωγραφικού πίνακα, 

προβάλλονταν πίνακες της εποχής -που σε κάποιους δινόταν ηλεκτρονικά και κίνηση-, με θέματα σχετικά με τα θέματα του κάθε κοντσέρτου, αλλά και, μεταφρασμένα στα ελληνικά, σονέτα, προφανώς του ίδιου του Βιβάλντι, που συνοδεύουν τις παρτιτούρες περιγράφοντας τη μουσική του. Το δεύτερο μέρος  

ήταν αφιερωμένο στο πέμπτο παιδί και δευτερότοκο γιο του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, τον Καρλ Φίλιπ Εμάνουελ Μπαχ, επίσης συνθέτη που τα, τελευταία χρόνια, το έργο του έχει επανεκτιμηθεί και έχει ιδιαίτερα εκτιμηθεί. ενταγμένο στο αισθητικό κίνημα «Sturm und Drang» («Θύελλα και οργή»), στο μεταίχμιο μπαρόκ και κλασικισμού και ως πρόδρομος του ρομαντισμού. Το πρόγραμμα περιλάμβανε τη σύντομη

αλλά εξαιρετική Συμφωνία H. 661 (1773) του γερμανού συνθέτη, που το σύνολο ερμήνευσε άψογα, με την Λίνα Τουρ Μπονέτ στη θέση της εξάρχουσας βιολονίστριας και, για φινάλε, το Κοντσέρτο του για βιολοντσέλο H. 432 (1750), «πειραγμένο», καθώς το δεύτερο μέρος του είχε αντικατασταθεί από το αντίστοιχο του Κοντσέρτου για βιολοντσέλο H. 439. Σολίστας, ο ίδιος ο Δήμος Γκουνταρούλης που έδωσε μία πολύ καλή ερμηνεία βιρτουόζου. Μία βραδιά που με χαλάρωσε και με ηρέμησε και με τόνωσε. Έχετε μπροστά σας άλλες τρεις συναυλίες του Φεστιβάλ -με διαφορετικά αλλά εξίσου ενδιαφέροντα προγράμματα-, αύριο και στις 21 και 22 Νοεμβρίου, Να πάτε! (Φωτογραφίες: Βαλέρια Ισάεβα).

(Διαφωτιστικό το δίγλωσσο -ελληνικά, αγγλικά- έντυπο πρόγραμμα για όλο το Φεστιβάλ -υπεύθυνος έκδοσης Χαράλαμπος Γωγιός, κείμενα Δήμος Γκουνταρούλης).

Εθνική Λυρική Σκηνή / Εναλλακτική Σκηνή, Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος», Φεστιβάλ Μπαρόκ Μουσικής «Η Εποχή των Μεταβάσεων», 16 Νοεμβρίου 2025.

Αγνή Μπάλτσα: η αποθέωση στα Βραβεία Όπερας

 

Το Τέταρτο Κουδούνι / Τέτοιες Μέρες, Τέτοια Λόγια… 266 

 

Αγνή Μπάλτσα! Η δική μας. Που έγινε, ως Agnes Baltsa, όλου του κόσμου. Δεν ξέρω αν ήταν «η καλύτερη μέτζο στον κόσμο» όπως είχε πει ο Χέρμπερτ φον Κάραγιαν. Αλλά σίγουρα ήταν μια απ’ τις καλύτερες. Για μας είναι ό,τι σημαντικότερο πρόσφερε η Ελλάδα στη λυρική τέχνη -στον κόσμο της όπερας-, μετά την Μαρία Κάλλας. Η βράβευσή της με το Βραβείο Συνολικής Προσφοράς, στην τελετή των Διεθνών Βραβείων Όπερας 2025, δεν ήταν απλώς δίκαιη, ήταν επιβεβλημένη. Κι όταν, μάλιστα, η διεθνής αυτή τελετή, η 12η 

στη σειρά, πραγματοποιήθηκε στο απαστράπτον κτίριο της δικής μας  Εθνικής Λυρικής Σκηνής ήταν άκρως τιμητική και απολύτως ταιριαστή. Με την Αγνή Μπάλτσα, τη δική μας κι όλου του κόσμου, εξίσου απαστράπτουσα κι όμορφη και κομψότατη κι ακμαιότατη, να το παραλαμβάνει ευχαριστώντας, χωρίς να ξεχάσει τους μέντορές της, τον Χρήστο Λαμπράκη και τον αρχιμουσικό Χέρμπερτ φον Κάραγιαν, αλλά -η συγκινητική νότα- και την αδελφή της Αλέκα, το alter ego της, πάντα πλάι της -και στην Λυρική βέβαια, την Πέμπτη. Και με το κοινό να πετάγεται, με την εμφάνισή της, όρθιο και να χειροκροτεί αποθεωτικά. 

Κι είναι ευτύχημα που, μετά την ελληνική πρωτιά της, με την «Κάρμεν» της, στο Ηρώδειο, στο Φεστιβάλ Αθηνών του 1984, έχουμε καταφέρει να την ακούσουμε -και να τη δούμε, γιατί είναι κι εξαιρετική ηθοποιός/ερμηνεύτρια- εδώ, και σ’ άλλους σπουδαίους ρόλους, χάρη στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, καθώς και ως -συγκλονιστική- Κλυταιμνήστρα στην «Ηλέκτρα» του Ρίχαρντ Στράους, με την οποία εγκαινίασε λαμπρά το νέο κτίριό της η Λυρική στο Κέντρο Πολιτισμού «Σταύρος Νιάρχος», το 2017, με αρχιμουσικό τον Βασίλη Χριστόπουλο και σκηνοθέτη τον Γιάννη Κόκκο -άλλα δυο σπουδαία τέκνα της Ελλάδας που τη 
λαμπρύνουν στα εξωτερικό. 

Πέραν, όμως, της βράβευσης της Μεγάλης -με την ουσιαστική έννοια του επιθέτου...- Μπάλτσα, η τελετή δεν διέψευσε τις προσδοκίες. Ήταν αντάξια των υποσχέσεων: εξαιρετικά καλά οργανωμένη, σφιχτή, χωρίς κοιλιές, σκηνοθετημένη απ’ τον Κωνσταντίνο Ρήγο και την Κατερίνα Πετσατώδη 

και διάστικτη με αποσπάσματα από ελληνικές μουσικές -Θεοδωράκη, Σακελλαρίδη, Σαμάρα, Κουμεντάκη, Καρρέρ και Σκαλκώτα-, με την Ορχήστρα της ΕΛΣ υπό τον Κωνσταντίνο Τερζάκη, τη Χορωδία της με διευθυντή τον  Αγαθάγγελο Γεωργακάτο και την Παιδική Χορωδία της με διευθύντρια την Κωνσταντίνα Πιτσιάκου, με τους σολίστ μονωδούς -Δημήτρης Πλατανιάς, Βασιλική Καραγιάννη, Γιάννης Χριστόπουλος, Μαρία Κοσοβίτσα- και το Μπαλέτο της στον Ηπειρώτικο Χορό του Σκαλκώτα να δίνουν τα καλύτερά τους. Όσο για τον παρουσιαστή Πέτροκ Τρελόνι του BBC -η γιορτή μεταδιδόταν τηλεοπτικά σ’ όλο τον κόσμο-, άψογα ενημερωμένος και με χιούμορ, έδειξε την 

πείρα του: τέλειος! 

Πολλοί κι άξιοι οι βραβευμένοι -καλλιτέχνες και θεσμοί- στις πολλές κατηγορίες. Θα ξεχωρίσω μόνον τον εξαιρετικό μπασοβαρύτονο Νίκολας Μπράουνλι που, αφού τιμήθηκε με 

το Βραβείο Άνδρα Ερμηνευτή, τραγούδησε συναρπαστικά το υπέροχο «Te Deum» του Σκάρπια απ’ το φινάλε της πρώτης πράξης της «Τόσκα» του Πουτσίνι με τη συμπαράσταση της Χορωδίας μας. 
Πολλά και τιμητικά ακούστηκαν για την Όπερα μας και τον καλλιτεχνικό διευθυντή της, συνθέτη Γιώργο Κουμεντάκη που πέτυχε, με την οικονομική στήριξη του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος», η τελετή να οργανωθεί στην Ελλάδα. Δικαίως (Φωτογραφίες: 1,2,6,7 Χάρης Ακριβιάδης, 3,4,5 Γιάννης Αντώνογλου).

Πώς έσμιξαν καλλικέλαδα κορίτσια από την Ολανδία και οι «Chóres» μας

Το Τέταρτο Κουδούνι / Τέτοιες Μέρες, Τέτοια Λόγια… 265

 

Γέμισε κορίτσια και γυναίκες -ομόρφυνε- η Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Που ’χει, σχεδόν πάντα, καλές και πρωτότυπες ιδέες και κάνει προτάσεις ενδιαφέρουσες, όπως αυτή η συνάντηση του δικού μας χορωδιακού συνόλου «Chóres» με την Εθνική Νεανική Γυναικεία Χορωδία της Ολανδίας. 

Οι «μικρές Ολανδέζες», ως μετακλημένο συγκρότημα, άνοιξαν τη συναυλία μ’ ένα σουιδικό παραδοσιακό και συνέχισαν με Τζουζέπε Βέρντι -τους «Ύμνους προς την Παρθένο Μαρία», το αρ. 3 απ’ τα «Τέσσερα Ιερά Κομμάτια» σε ποίηση του Ντάντε. Ακολούθησαν έργα γραμμένα από συνθέτες του 20ου αιώνα ενώ, ως φινάλε της παρουσίας τους, έκλεισαν με την παγκόσμια πρώτη του σημαδιακού για την Ελλάδα και την αρχαιότητά της έργου της σύγχρονής μας συμπατριώτισσάς τους Σιζάνε Κόνινγκς «Διόσκουροι». Τη χορωδία -πάνω από 20 νέες με τα καθημερινά τους ντυμένες, μια πανσπερμία- διηύθυναν, στο 

 

πρώτο μέρος, η -πανύψηλη- Ιρένε Φερμπίρχ, και, στο δεύτερο, ο Λάσλο Νόρμπερτ Νέμες που μοιράζονται και την καλλιτεχνική διεύθυνσή της ενώ δυο κομμάτια εκτέλεσε μόνη της, χωρίς διευθυντή, η Χορωδία. Μια χορωδία πολύ υψηλού επιπέδου -ε-ξαι-ρε-τι-κής ποιότητας. 

Στη συνέχεια, στη σκηνή απλώθηκαν, ντυμένες στα λευκά ή εκρού,  οι 

δικές μας «Chóres» -πάνω από 40 άτομα που την καλλιτεχνική διεύθυνσή τους έχει η Μαρίνα Σάττι και τη γενική ο Χαράλαμπος Γωγιός- οι οποίες ισορρόπησαν το πρόγραμμα, μετά τα έντεχνα των Ολανδών, ερμηνεύοντας παραδοσιακά τραγούδια απ’ όλη την Ελλάδα, επεξεργασμένα για χορωδία, με την Ειρήνη Πατσέα να διευθύνει και τον Σταύρο Αλέξανδρο Ικμπάλ να έχει την 

κινησιολογική επιμέλεια -πέρασε ο καιρός που οι χορωδίες τραγουδούσαν ακινητοποιημένες 

Το φινάλε της συναυλίας ήταν συγκινητικό: οι δυο χορωδίες έσμιξαν για να τραγουδήσουν στα ολανδικά ένα παραδοσιακό ολανδικό τραγούδι και στα ελληνικά ένα παραδοσιακό της Κύπρου -καρπούς πολύωρων δοκιμών. Μια βραδιά αλλιώτικη αλλά σίγουρα κερδισμένη. Μπράβο! (Φωτογραφίες: Γιάννης Αντώνογλου),

Στο Φτερό / Νύχτα παιχνιδιάρικη

 

Κρατική Ορχήστρα Αθηνών: συναυλία «Late Night με την Κ.Ο.Α.». Μουσική διεύθυνση: Ανού Τάλι. Σολίστ: Νεφέλη Μούσουρα, πιάνο, Στάθης Μαυρομμάτης, σαξόφωνο.

 

Ναι, ήταν μια νύχτα παιχνιδιάρικη. Η πρόσφατη συναυλία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών. Άρχισε στις 10 το βράδυ αντί της καθιερωμένης ώρας έναρξης 8.30 -ευτυχώς το μετρό, τις Παρασκευές, λειτουργεί έως και στις δύο τη νύχτα. Ήταν αφιερωμένη στη γαλική μουσική. Τα περισσότερα έργα ήταν 

χαριτωμένα. Και στο πόντιουμ είχε ανεβεί γυναίκα -η μετακλημένη Εσθονή Ανού Τάλι, μικρόσωμη και κατάξανθη. Η συναυλία άνοιξε με το πεταχτό, λαμπερό «Το βόδι στη στέγη» του Νταριούς Μιγιό (1919, πρώτη εκτέλεση, ως μουσική του ομώνυμου σουρεαλιστικού μπαλέτου, σε σενάριο και χορογραφία του Ζαν 

Κοκτό, 1920), για μικρή ορχήστρα. Εμπνευσμένο από την παραμονή του Μιγιό, πλάι στον φίλο του συγγραφέα και διπλωμάτη Πολ Κλοντέλ, στην Βραζιλία, από το 1916 έως το 1918, με επεξεργασμένες μελωδίες και ρυθμούς της Βραζιλίας και με ένα κυρίαρχο θέμα που τα συνδέει και επανέρχεται ως λάιτ μοτίφ 

εμμονικά. Χαρούμενη μουσική του συνθέτη που ανήκε στη μοντερνιστική «Ομάδα των Έξι» παίχτηκε με μπρίο από την ΚΟΑ οδηγημένη από την Ανού Τάλι. Ακολούθησε το «σοβαρό» μέρος του προγράμματος: Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 2 του Καμίγ(ι) Σεν Σανς (1868). Έργο στιβαρό αλλά και λεπταίσθητο, επηρεασμένο από τον Λιστ και τον Μέντελσον με δική του, όμως, προσωπικότητα, κλασικής δομής, μελωδικό, με μία μεγαλόπρεπη, υποβλητική έναρξη από το πιάνο, το Κοντσέρτο ερμηνεύτηκε από την Ελληνίδα Νεφέλη Μούσουρα με δυναμισμό αλλά και εσωτερικότητα και με μία σπάνια καθαρότητα -ένας ήχος μετρημένος, διαυγέστατος-, σε 

σύμπνοια με την ορχήστρα που πλέον είχε μεγαλώσει αισθητά, όπως απαιτούσε η εκτέλεσή του. Το δεύτερο μέρος ήταν αφιερωμένο στον Ζακ Ιμπέρ: Κοντσερτίνο δωματίου για άλτο σαξόφωνο και σύνολο δωματίου (1935) -η ορχήστρα και πάλι συρρικνώθηκε σε μικρό σύνολο των απαραίτητων 11 μουσικών- με το σαξοφωνίστα Στάθη Μαυρομμάτη να ερμηνεύει το μέρος 

του δεξιοτεχνικά αλλά σεμνά. Και να αφιερώνει το ανκόρ που έπαιξε υπέροχα («Σύριγξ» -1913, ο τίτλος από την ομώνυμη Νύμφη της ελληνικής μυθολογίας- του Κλοντ Ντεμπισί ο οποίος το έγραψε για σόλο φλάουτο, ως ένθετο μουσικό κομμάτι στο θεατρικό έργο του Γκαμπριέλ Μουρέ «Ψυχή», εδώ μεταγραμμένο για σαξόφωνο)  στον, παρόντα, όπως μας είπε, στην αίθουσα, δάσκαλό του Στάθη Κιοσόγλου, Α΄ κορυφαίο κλαρινετίστα στην ΚΟΑ από το 1983 έως το 2018. Η συναυλία έκλεισε, όπως άνοιξε: χαρούμενα, 

τρελιάρικα,  έχοντάς μας μεταφέρει στο τσιριμπίμ τσιριμπόμ μεταπολεμικό -μετά το τέλος του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου- Παρίσι. Με το «Divertissement» («Διασκέδαση», 1930) επίσης του Ζακ Ιμπέρ. Ο οποίος απομόνωσε μέρη από τη σκηνική μουσική που συνέθεσε για μία παράσταση (1929) της απολαυστικής φάρσας (1851) των Εζέν Λαμπίς και Μαρκ Μισέλ «Καπέλο από ψάθα Ιταλίας» και δημιούργησε μία γοργή, τερπνή, απολαυστική σουίτα με έξι -στη συναυλία παίχτηκαν συνεχόμενα- μέρη. Στο δεύτερο, «Πομπή», με ένα κλείσιμο ματιού στο «Γαμήλιο εμβατήριο» από τη μουσική για το «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» που έγραψε ο Φέλιξ Μέντελσον Μπαρτόλντι για το ομώνυμο έργο του Ουίλιαμ Σέξπιρ. Μεγάλη και πάλι ορχήστρα εδώ. Αλλά εδώ έχω να παρατηρήσω και 

μία κάποια έλλειψη συντονισμού της. Το ανάλαφρο πρόγραμμα, όμως, κέρδισε τις εντυπώσεις. Και εις άλλα -πρωτότυπα και τολμηρά συντεθειμένα προγράμματα. 

(Το δωρεάν πρόγραμμα-αφίσα της συναυλίας -υπεύθυνη Αλίκη Φιδετζή, σύνταξη κειμένων Τίτος Γουβέλης-, όπως πάντα, ενημερωμένο και χρήσιμο).

Μέγαρο Μουσικής Αθηνών / Αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης», Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, 7 Νοεμβρίου 2025.
  
(Τη συναυλία παρακολούθησα με πρόσκληση απευθείας από την ΚΟΑ).