Κική Μορφονιού (1936-18 Δεκεμβρίου 2025) : Ταλέντο και Ήθος

Το Τέταρτο Κουδούνι / Τέτοιες Μέρες, Τέτοια Λόγια… 268  

 

Η Ελλάδα έχασε σήμερα ένα Μεγάλο Κεφάλαιό της στην ιστορία της όπερας. Αλλά κι έναν σεμνό άνθρωπο, με Ήθος: την μέτζο Κική Μορφονιού.
Η Εθνική Λυρική Σκηνή, της οποίας υπήρξε για χρόνια κορυφαίο στέλεχος, πρόλαβε και τίμησε την Κική Μορφονιού το 2023, κατά την έναρξη των επετειακών εκδηλώσεων για τα εκατό χρόνια απ’ τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας. Στην πρεμιέρα της «Μήδειας» του Κερουμπίνι, στις 25 Απριλίου 2023, στην Αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος», ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής της ΕΛΣ Γιώργος Κουμεντάκης της απένειμε τιμητική πλακέτα για «τη σπουδαία συνεισφορά της στη λυρική τέχνη, τις αξεπέραστες ερμηνείες της, αλλά και για το ήθος, την αγάπη και την αφοσίωσή της στην Εθνική Λυρική Σκηνή». Τη χειροκροτήσαμε τότε μ’ όλη μας την ψυχή. 
Η τελευταία εμφάνισή της ήταν στο ντοκιμαντέρ (1923) της ΕΛΣ και των Βασίλη Λούρα και Μιχάλη Ασθενίδη για την Μαρία Κάλλας «Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία: Τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας», όπου αναφέρεται στην ιστορική συνεργασία τους στην Επίδαυρο.  
Στις 21 Αυγούστου 2010, μ’ αφορμή τη συμπλήρωση ακριβώς 50 χρόνων απ’ την πρεμιέρα στην Επίδαυρο της «Νόρμας» με την Μαρία Κάλλας, που ’χε προγραμματίσει η Λυρική Σκηνή, πρεμιέρα που αναβλήθηκε, όμως, λόγω νεροποντής, για να πραγματοποιηθεί λίγες μέρες μετά, δημοσιεύτηκε στα «Νέα», ένα δισέλιδο σαλόνι που έγραψα με μεγάλη αγάπη και το οποίο συμπεριλάμβανε κι ένα κείμενο μ’ αυτή την ανάμνηση της Κικής Μορφονιού. Στη μνήμη Της την αναδημοσιεύω. Ας είναι αναπαυμένη.

 

 

Κική Μορφονιου: «Την έβλεπες πως ήταν ευτυχισμένη»

 

ΤΑ ΝΕΑ έχουν την τιμή σήμερα να φιλοξενούν την Κική Μορφονιού, την Ανταλτζίζα της ιστορικής εκείνης παράστασης. Τη νεαρή τότε μέτζο που έκανε στη συνέχεια μια μεγάλη καριέρα στην Ελλάδα περνώντας κι από ξένες λυρικές Σκηνές. Αφήνουμε τη μαρτυρία της να μιλήσει από μόνη της.
«Στην Λυρική πρωτοεμφανίστηκα το 1958, στην ‘Αΐντα’, στη χορωδία. Και σε ρόλο είχα ντεμπουτάρει το ’59 με Αζουτσένα στον ‘Τροβατόρε’. Την Ανταλτζίζα επρόκειτο να τραγουδήσει η Αντριάνα Λαζαρίνι. Εγώ θα έκανα την Κλοτίλντε, ένα μικρό ρόλο, αλλά μελετούσα την Ανταλτζίζα για να γίνονται οι πρόβες με την χορωδία και την ορχήστρα, ούτως ώστε όταν έρθουν οι ξένοι -η Κάλλας, ο Μίρτο Πίκι, ο Φερούτσιο Ματσόλι κι η Λαζαρίνι- να ’ναι έτοιμη η παράσταση. Οι πρόβες γίνονταν σ’ ένα σχολείο, πιο κάτω απ’  το Ηρώδειο. Ήταν εκεί ο Μινωτής που σκηνοθετούσε, η ορχήστρα που ’χε προετοιμάσει πολύ καλά το έργο με μαέστρο τον Τότη Καραλίβανο… 

Όταν έγινε γνωστό πώς δε θα ’ρθει η Λαζαρίνι γιατί αρρώστησε ο αείμνηστος Μπαστιάς μαζί με τον Καραλίβανο με προέτρεψαν να πάω στην Ρώμη να μ’  ακούσει ο Τούλιο Σεραφίν που θα διηύθυνε. Πετάω στην Ρώμη, μ’ άκουσε, ενθουσιάστηκε με τη φωνή μου αλλά είπε: ‘Εγώ δεν έχω λόγο να μην τραγουδήσει η κοπέλα, δεν ξέρω, όμως, τι θα πει η Μαρία’. Η οποία δεν ήταν τότε στην Ρώμη, ήταν στο Μιλάνο και θα ’ρχότανε κατευθείαν στην Αθήνα. Κάθισα δέκα μέρες κι έκανα με τον Σεραφίν ένα ρετούς στο ρόλο, αν και τον ήξερα.
Όταν έφτασε στην Αθήνα η Κάλλας πήγα να τη συναντήσω στην ‘Μεγάλη Βρετάνια’. Η πιο συγκινητική στιγμή της ζωής μου! Η Κάλλας ήταν, από τότε που ήμουνα μαθήτρια, το ίνδαλμά μου και δε φανταζόμουνα ποτέ όχι ότι θα τραγουδήσω αλλά ούτε καν ότι θα μιλήσω κάποτε μαζί της. Μου άνοιξε την πόρτα στη σουίτα της και με υποδέχτηκε μ’  ένα χαμόγελο. Με είδε κάπως ανήσυχη και μου λέει: ‘Κάθισε λίγο να ηρεμήσεις’. Ήταν πολύ καλοσυνάτη. Μετά κάναμε το ντουέτο και με τη φωνή και την παρουσία της ξεχάστηκα. Αυτό που ένοιωσα ήταν πρωτόγνωρο. Όταν τελειώσαμε μ’  ακούμπησε απαλά και μου λέει: ‘Θα τραγουδήσεις μαζί μου. Μου άρεσε πολύ η φωνή σου κι ο τρόπος που τραγουδάς, οι φωνές μας ταιριάζουν…’. Δεν ήξερα τι να πω. Της είπα μόνο: ‘Ευχαριστώ πολύ. Η επιτυχία μου εξαρτάται από σας’. Κι αυθόρμητα έσκυψα και της φίλησα το χέρι. 

Μόλις ήρθαν οι ξένοι πήγαμε κατευθείαν στην Επίδαυρο. Μέναμε σε δωμάτια στο Λυγουριό. Η Κάλλας στο Ναύπλιο. Ήταν μια καταπληκτική εμπειρία για μένα. Έμαθα πολλά πράγματα μαζί της άλλαξε η ζωή μου. Καθόλου ντίβα δεν ήταν στις πρόβες. Ζούσε τον έρωτά της με τον Ωνάση τότε. Κάθε απόγευμα την έφερνε στο θέατρο, στην πρόβα με την ορχήστρα -ερχόντουσαν χεράκι-χεράκι, καθότανε, παρακολουθούσε όλη την πρόβα και μετά την έπαιρνε και φεύγανε. Δεν το κρύβανε. Ήτανε μια πολύ ωραία περίοδος της ζωής της. Και τη ζούσε πολύ έντονα. Την έβλεπες πως ήταν ευτυχισμένη. Πιστεύω πως της είχε λείψει πάρα πολύ στη ζωή της η αγάπη. Μιλούσαμε καμιά φορά στα παρασκήνια και μου έλεγε κάποια πράγματα. Την πήρε, λοιπόν, τότε, ανάμεσα στις πρόβες, και πήγανε με την ‘Χριστίνα’, νομίζω στην Βενετία, σε κάποιο χορό. Γύρισε κρυωμένη. Ήρθε στην πρόβα που είχαμε στις 11 το πρωί με κλειστό λαιμό. Της βάζει μια πόστα, μα μια πόστα ο Σεραφίν: ‘Μαρία, πώς το ’κανες εσύ αυτό μετά από τόσα χρόνια που σε ξέρω; Τι ανευθυνότητα ειν’  αυτή;’. Είχε κατεβάσει το κεφάλι σα μαθητριούλα. Ήταν το μόνο ντεζαβαντάζ στις πρόβες.
Επίσης συνέβη αυτό που κυκλοφορεί σαν ανέκδοτο. Ο Γιάννης Τσαρούχης που ’κανε τα σκηνικά τής έλεγε: ‘Μαρία, πρέπει να δοκιμάσεις την περούκα’. ‘Νon posso’- ‘δεν μπορώ’- του απαντούσε. ‘Εντάξει Μαρία μου, αύριο’. Την άλλη μέρα πάλι: ‘Μαρία, σε παρακαλώ να βάλουμε την περούκα’, «Non posso, Γιάννη μου, non posso’. Αυτό τέσσερις, πέντε φορές… Οπότε ο Τσαρούχης εξερράγη: ‘Μη σώσεις και possεις». Ο Αντώνης Φωκάς, πάλι, που έκανε τα κοστούμια, μάλωνε πολύ με τον Γιάννη Τσαρούχη.
Στη δεύτερη παράσταση η Κάλλας είχε αρρωστήσει -ίσως ήταν ακόμα αυτό το κρύωμα που ’χε αρπάξει στο ‘σκασιαρχείο’. Την ώρα του ντουέτου, στα ενδιάμεσα της ορχήστρας, μου λέει: ‘Κική, έχω πυρετό, θα σταματήσω’ Σιγά-σιγά της λέω: ‘Μην μου το κάνετε αυτό, δεν φαίνεται τίποτα’. Στο διάλειμμα πήγε ο Μπαστιάς στο καμαρίνι και της είπε κι αυτός ‘μην το κάνεις θα καταστραφεί η παράσταση’. Εγώ της πήγα χαμομήλι που ’χα στο καμαρίνι. Και, τελικά, συνέχισε.
Ήταν σταθμός για μένα αυτή η παράσταση. Να σας πω και κάτι που αισθάνθηκα; Αν σταματούσε τότε η καριέρα μου δεν θα με πείραζε. Μου ’ταν αρκετή αυτή και μόνο η παράσταση. Ήμουνα κοπελίτσα κι όλη τη μαγεία αυτής της γυναίκας την ένοιωσα βαθιά. 

Αποκάλυπτε μ’ εντυπωσιακό τρόπο όλες τις πλευρές του χαρακτήρα της Νόρμας. Από εμπνευσμένη ιέρεια γινότανε προσβεβλημένη και προδομένη γυναίκα. Κυριαρχούσε στη σκηνή. Εκείνο που μου ’χε κάνει τρομερή εντύπωση ήταν ότι είχε κατορθώσει να μεταβάλει όλο της το κορμί σε ηχείο. Είχε μία ανεπανάληπτη ειλικρίνεια υποκριτικής που καθήλωνε το κοινό. Δε θα ξεχάσω το άπλωμα των χεριών της: γέμιζαν όλο το χώρο. Γέμιζε κι η καρδιά σου τότε.
Για μένα ήταν πολύ μεγάλη τύχη κι ευχαριστώ το Θεό που μου ’δωσε αυτή την ευκαιρία. Όμως αν δεν ήταν εκείνη να με περιβάλει μ’ αυτή την αγάπη κι αυτή την εμπιστοσύνη… Όλοι έλεγαν πως είχα πολύ μεγάλη επιτυχία. Ε, σ’ εκείνη το οφείλω. Σκεφτείτε ότι τραγουδούσαμε μαζί. Αν μου φερόταν έτσι όπως πολλοί πίστευαν ότι φέρεται…
Κι η εικόνα της που κυκλοφορούσε δεν ανταποκρινόταν στην πραγματικότητα. Ο πατέρας της κάποτε, σε μια εκπομπή της τηλεόρασης, μου είπε ‘Λένε πως η Μαρία σας βοήθησε για ν’  αλλάξει το ίματζ της’- γιατί το είχανε γράψει κι αυτό. ‘Δεν ειν’ έτσι. Σας εξετίμησε σα φωνή και σαν άνθρωπο’. Κι εγώ αυτό πίστευα. Δεν ήταν μόνο η βοήθειά της στις παραστάσεις της Επιδαύρου -την επόμενη χρονιά ήμουνα και στην «Μήδεια» που έκανε. Με βοήθησε πολύ κι έξω. Μ’ έστειλε σε δάσκαλο στην Σκάλα, κανόνισε ακρόαση στο ‘Κόβεντ Γκάρντεν’ -έχω το γράμμα της-, και στην ‘Σκάλα’, για να τραγουδήσω μαζί της, άσχετα αν δεν έγιναν οι παραστάσεις αυτές. 

Την αντιμετώπιζα με δέος, με θαυμασμό και σεβασμό. Και συνειδητοποίησα απ’ την πρώτη στιγμή πως αυτό που έκανε για μένα ήταν απόρροια της μεγάλης ανθρωπιάς της. Αν σε εμπιστευότανε σ’  άφηνε να νοιώσεις ελεύθερη. 
Δεν έδειχνε να έχει τρακ, ήταν ψύχραιμη. Κι ας της καταμαρτυρούσαν τόσα τότε. Όσο για τη ‘φωνητική κάμψη’ που λέγανε, νομίζω πως υπάρχει ένα αχάριστο κοινό. Αλλά και οι συνάδελφοί σας… Θυμάστε πάντα μια κακιά στιγμή. Κι όχι όλα τ’ άλλα. Η γυναίκα αυτή ήταν ένας θρύλος. Δεν ξέρω αν θα ξανάρθει άλλη καλλιτέχνις σαν την Κάλλας. Δεν ήταν απλώς μια τραγουδίστρια. Ήταν φαινόμενο».