Ένας Αμερικάνος «Νανάκης» Αρτό

 

Το Τέταρτο Κουδούνι / Τέτοιες Μέρες, Τέτοια Λόγια… 262
  

Εδώ και αρκετά -δεκαεπτά- χρόνια η σκηνοθέτρια Ιόλη Ανδρεάδη, στο διδακτορικό της αρχικά- κι ο κοινωνιολόγος Άρης Ασπρούλης, κατόπιν, μαζί της, ασχολούνται με το γάλο, μ’ ελληνικές ρίζες στην Σμύρνη, ηθοποιό, σκηνοθέτη, ποιητή και θεωρητικό του θεάτρου, του κύκλου των σουρεαλιστών, απ’ τον οποίο, τελικά, αποβλήθηκε, Αντονέν Αρτό, επινοητή και δημιουργό του «Θεάτρου της Σκληρότητας» που επηρέασε κι έβαλε τη σφραγίδα του στην ιστορία του θεάτρου. Το βασανισμένο άνθρωπο του θεάτρου, θύμα του όπιου και με ψυχολογικά προβλήματα, που πέρασε πολλά απ’ τα 52 χρόνια της σύντομης ζωής του σε ψυχιατρεία, όπου και βρέθηκε νεκρός το 1948, αφού υπέστη όλες τις «θεραπείες» της εποχής του. Καρπός της ενασχόλησης και της έρευνάς τους ήταν τέσσερα θεατρικά έργα -«Αρτώ / Βαν Γκογκ», «Οικογένεια Τσέντσι» (2015) -απ’ το θεατρικό του ίδιου του Αρτό-, «Κόκκαλο» (2022) και «Genica. Ο πύργος του αίματός μου» (1925) -επίσης από θεατρικό του Αρτό-, που όλα τα ’χει σκηνοθετήσει η Ιόλη Ανδρεάδη. Το πρώτο και τα δυο τελευταία παρουσιάστηκαν τώρα, εν είδει τριλογίας, στην Δεύτερη Σκηνή του θεάτρου «Σημείου». Και για το «Αρτώ / Βαν Γκογκ», ένα μονόλογο εμπνευσμένο απ’   το κείμενο του Αρτό «Βαν Γκογκ, ο αυτόχειρας της κοινωνίας», το οποίο παρουσιάζεται ως. δήθεν. διάλεξή του, με τον ίδιο τίτλο, στο Παρίσι, το 1947, ενώπιον μεγάλου κοινού. Μια διάλεξη όπου ο «καταραμένος» καλλιτέχνης παραλληλίζει τον εαυτό του με το ζωγράφο και την κοινωνία του με την κοινωνία που έσπρωξε τον Βαν Γκογκ στην τρέλα και στην αυτοκτονία. Για το ρόλο, στο «Αρτώ / Βαν Γκογκ» η Ιόλη Ανδρεάδη κι ο Άρης Ασπρούλης, μετακάλεσαν τον αμερικανό ηθοποιό Τζιν Τζιλέτ. Έναν εξαίρετο ηθοποιό -που έστω και αν τα αγγλικά σου δεν ήταν καλά κι οι ελληνικοί υπότιτλοι έπασχαν από έλλειψη φωτεινότητας ώστε να ’ναι σχεδόν αόρατοι- σε μαγνήτιζε. Με το στέρεο, γειωμένο παίξιμό του, την κίνησή του, τα εκφραστικότατα αλλά καθόλου φλύαρα χέρια του και την καθόλου επιδεικτική ερμηνεία του που άγγιζε τη βασανισμένη προσωπικότητα του Αντονέν Αρτό, του Νανάκη όπως τον φώναζε -μια συγκινητική ανάμνηση- η Σμυρνιά γιαγιά του. Την παράσταση ακολουθούσαν οι άλλες δυο: το «Κόκκαλο», με τον εξίσου καλό ηθοποιό Γεράσιμο Γεννατά και το «Genica. Ο πύργος του αίματός μου» -μ’ επίκεντρο τη ρουμάνικης προέλευσης αλλά με ρίζες ελληνικές κι αλβανικές, πρωταγωνίστρια του γαλικού βωβού σινεμά Γενίκα (Ζενικά) Αθανασίου, μεγάλο, καθοριστικό έρωτα του Αρτό-, με τους δυο άντρες ηθοποιούς και την Βανέσα Αδαμοπούλου, ενώ και στις δυο τελευταίες αποφασιστική ήταν η συμβολή του Γιώργου Παλαμιώτη με τις μουσικές του που εκτελούσε ζωντανά.