Ο βούρκος που καταπίνει

Το Τέταρτο Κουδούνι /24 Δεκεμβρίου 2014


Μα τι γίνεται στο ελληνικό θέατρο! Μπάχαλο! Μπάχαλο σας λέω! Νεόκοποι παραγωγοί που εισήλθαν με φουσκωμένα εγώ κι ακόμα πιο φουσκωμένα λόγια στο χώρο αποδεικνύονται -όπως πολύ το υποπτεύονταν απ’ την αρχή- απλώς φούσκες. Που έσκασαν. Δίκες για οφειλόμενα εκκρεμούν. Νεόκοποι παραγωγοί φτάνουν στα όριά τους χρωστώντας στους πάντες. Παραστάσεις κατεβαίνουν με τους ηθοποιούς -τα πρώτα θύματα...- εντελώς απλήρωτους, λες κι έχουν συμφωνήσει να μοιράζονται κέρδη και ζημιές του παραγωγού -καλά, αυτό δεν είναι και καινοφανές...

Νεόκοποι παραγωγοί κλείνουν ηθοποιούς με τρεις κι εξήντα. Κάποιοι -ελάχιστοι- αντιδρούν. Οι πολλοί, ευτυχείς που κάποια δουλειά έχουν βρει, σιωπούν και το καταπίνουν. Κάποιοι, βασιλικότεροι του βασιλέως, βγαίνουν και κάνουν δημοσίως δηλώσεις-γλειψίματα υπέρ των παραγωγών. Στα περισσότερα θέατρα οι ηθοποιοί δουλεύουν με ποσοστά που στο τέλος του μήνα σπάνια φτάνουν τα 600 ευρώ -εκτός κι αν κάνουν ΤΗΝ επιτυχία. Στις ομάδες οι ηθοποιοί δουλεύουν μόνο με ποσοστά επί των εισιτηρίων που τα πουλάνε σε συγγενείς και φίλους.

Νεόκοποι παραγωγοί αλλάζουν σκηνοθέτες σαν τα πουκάμισα, επιβάλλουν πρόσωπα που πιστεύουν πως «θα τα φέρουν», δε δίνουν λόγο σε κανένα -με τον παρά μου, και την κυρά μου. Οι νόμοι της νύχτας αρχίζουν να τρυπώνουν απ’ την πίσω πόρτα και στο θέατρο. Καλλιτέχνες κάποτε πολλά υποσχόμενοι και «ποιοτικοί», ενώπιον των θεατρικών «νονών» και του χρήματος που χώνεται στις τσέπες τους, μετατρέπονται σε αξιολύπητους οσφυοκάμπτες. Κρατικά Θέατρα χρωστούν, δεν ξέρω από πότε, σε συντελεστές παραστάσεων. Βολεμένοι ημέτεροι αλωνίζουν. Κριτικοί καταντούν μίσθαρνα όργανα. «Δημοσιογραφικές» γραφίδες σεκοντάρουν, αμειβόμενες για παρεχόμενες υπηρεσίες δημοσίων σχέσεων, σκανδαλωδώς, αναπαράγοντας τα ψέματα που τους ξεφουρνίζουν και γλείφοντας δεξιά κι αριστερά. Παντού βρώμα και δυσωδία. Κι αν υπάρχουν έντιμοι -που υπάρχουν!-δεν είναι παρά οι εξαιρέσεις. Οι οποίες βουλιάζουν μέσα στο βούρκο.

Φίλος, βαθιά μέσα στα πράγματα του θεάτρου, μου περιγράφει ζοφερές λεπτομέρειες. Που δεν μπορώ να τις γράψω -προς το παρόν τουλάχιστον. Άσχετο αν βοά το πανελλήνιο. 

Κι εμείς να θεωρούμε πως το θέατρό μας ανθίζει... Που μπορεί και ν’ ανθίζει. Και να δίνει καρπούς υπέροχους. Αλλά ας μην το ξεχνάμε: από κάτω, ο βούρκος.

Η Άντζελα Γκερέκου, υφυπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, κατάφερε, εν μέσω των θλιβερών ρουσφετολογικών τροπολογιών, να ψηφιστεί το περασμένο Σάββατο ο νόμος με τον οποίο η Ταινιοθήκη της Ελλάδος «αναγνωρίζεται ως επίσημος φορέας διαφύλαξης της κινηματογραφικής κληρονομίας κατά την έννοια της Σύστασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 16ης Νοεμβρίου 2005 ‘σχετικά με την κινηματογραφική κληρονομία και την ανταγωνιστικότητα των συναφών δραστηριοτήτων της κινηματογραφικής βιομηχανίας’ (2005/865/CE), ενώ της ανατίθεται ταυτόχρονα η διαχείριση της υποχρεωτικής κατάθεσης (dépôt légale) των ελληνικών παραγωγών». Εν ολίγοις η εν κινδύνω Ταινιοθήκη φαίνεται να διασώζεται. Αυτό, πρέπει να της το αναγνωρίσουμε της Άντζελας Γκερέκου -μπράβο της! 

Και το Θεατρικό Μουσείο; Κάτι ανάλογο πήγαινε να γίνει. Ακούω πως το νομοσχέδιο έτοιμο είναι. Δεν ξέρω λεπτομέρειες, δεν ξέρω αν έναν σχετικό νόμο που θα το κρατικοποιεί είναι υποχρεωμένοι να τον σεβαστούν κι οι «επόμενοι» αλλά μαθαίνω ότι προς το παρόν εμπόδιο ύψωσε η Εταιρεία Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων, Μουσικών και Μεταφραστών. Η οποία το ’χει ιδρύσει και στην οποία υπάγεται το Μουσείο και της ανήκουν τα περιουσιακά στοιχεία του. Δεν ξέρω αν έχει η Εταιρεία κάποια δίκια αλλά μέχρι τώρα τι έκανε για να διασώσει το -κλειστό πια και μισορημαγμένο-Μουσείο;...  

Όσες παραστάσεις του Κώστα Φιλίππογλου είδα μου έχουν αρέσει. Έως και πάρα πολύ. Με αποκορύφωμα τον καλοκαιρινό «Φιλοκτήτη» του που τον θεωρώ, μετά τον «Οιδίποδα τύραννο» του Τσέζαρις Γκραουζίνις, την επόμενη τομή στην ελληνική παραστασιογραφία του αρχαίου δράματος.  

Ο «Γλάρος» του, όμως, που είδα στο «Θησείον» -σέβομαι τη δουλειά που ’χει γίνει αλλά δεν μπορώ ούτε να υποκριθώ ούτε ψέματα να πω- δε μου άρεσε. Κι ας διαπίστωσα, ανάμεσα και σε άλλους ικανούς ηθοποιούς, γι άλλη μια φορά το σκηνικό κύρος του Αλέξανδρου Λογοθέτη-Τριγκόριν ή πως ο νεαρός Γιάννης

Καραούλης, ο Τριέπλιεφ της παράστασης, δείχνει να διαθέτει εξαιρετικό τάλαντο. Είναι, κατά τη γνώμη μου, μια παράσταση με θετικά στοιχεία, το -ελαφρά αλλαγμένο- φινάλε, ευφυέστατη, «κριτική» ιδέα αλλά σαν το όλο πράγμα να μην αποκτά μια εσωτερική δυναμική, μια υψηλή θερμοκρασία. Και πάνω απ’ όλα το «εύρημα», οι έξι απ’ τους δέκα χαρακτήρες του έργου να παίζονται από έξι ηθοποιούς κι οι υπόλοιποι τέσσερις να εκπροσωπούνται από αδειανά κοστούμια/ανδρείκελα που τα κινούν και λένε τα λόγια των ρόλων -στην πολύ πεζή καινούργια μετάφραση της Χαράς Σύρου, που επίσης δεν μου άρεσε καθόλου-, «κρυμμένοι» πίσω τους, οι ηθοποιοί, καθόλου δε με έπεισε. Για τη δημιουργική αναγκαιότητα που το γέννησε. Παρά μόνο για την αδυναμία της παραγωγής να σηκώσει δέκα ηθοποιούς -έτσι τουλάχιστον το εισέπραξα εγώ. 

Η εξήγηση που δίνει ο σκηνοθέτης στο πρόγραμμα, ότι τους τέσσερις αυτούς χαρακτήρες τούς θεωρεί «σκιώδεις», τη βρήκα πολύ αδύναμη. Και διαφωνώ ριζικά. Είναι «σκιώδης» ο γιατρός Ντορν; Είναι «σκιώδης» ο δάσκαλος Μεντβεντένκα που τον παντρεύεται η Μάσα; Είναι σκιώδης η Παλίνα Αντρέγιεβνα; Μα υπάρχουν χαρακτήρες -ένας έστω- στον Τσέχοφ που να μπορούν να χαρακτηριστούν «σκιώδεις»; Ρολάκια στα έργα του-ο Τελέγκιν, για παράδειγμα, στον «Θείο Βάνια»-, μέσα από λίγες ατάκες, αποκτούν συνταρακτική υπόσταση.

 


Καλά νέα -πως είναι πολύ καλή παράσταση- μου ’φτασαν απ’ την Κύπρο. Και μια πολύ καλή κριτική -«είναι μια από τις καλύτερες παραγωγές του ΘΟΚ των τελευταίων χρόνων» γράφει μεταξύ πολλών άλλων επαινετικών η Νόνα Μολέσκη στον «Φιλελεύθερο» της Λευκωσίας. Για «Το τρίτο στεφάνι» του Κώστα Ταχτσή που ανέβασε, σε δραματοποίηση Σάββα Κυριακίδη, ο Τάκης Τζαμαργιάς στην Λευκωσία για τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου. Με συγκλονιστικές, μου είπαν, την Αννίτα Σαντοριναίου-Εκάβη και την Στέλα Φυρογένη-Νίνα,
ηθοποιούς που εκ προοιμίου θεωρώ εξαίρετες, αλλά και με γενικά καλή διανομή -Ιωάννα Σιαφκάλη, Παναγιώτης Λάρκου, Νιόβη Χαραλάμπους..., για ν’ αναφέρω μόνο ηθοποιούς που τους έχω δει κι έχω γνώμη γι αυτούς- και με πρώτης γραμμής συντελεστές -για παράδειγμα ο Εδουάρδος Γεωργίου για τα σκηνικά.
Κι εγώ αναρωτιέμαι: αυτή την παράσταση δε θα μπορούσε να τη φέρει στην Αθήνα ο ΘΟΚ να τη δούμε κι εμείς οι Ελλαδίτες; Να κάνει, ίσως, μια ανταλλαγή με το Εθνικό; Νοσταλγώ την εποχή που μας έφερνε κάτι παραστασάρες και μας ρούμπωνε...

Α, με την ευκαιρία: τι απέγινε το θέμα του διευθυντή στον ΘΟΚ; Ένα χρόνο συμπληρώνει ακέφαλος. Καλά, με τον αυτόματο πιλότο προχωρούν; 

Ο Ηρακλής, τελικά, είναι ένας ήρωας που γοητεύει τα παιδιά. Αλλά και τους παραγωγούς/θιασάρχες που κάνουν θέατρο για παιδιά. Για λόγους ευνόητους... Ίσως είναι κι η εποχή που ζητάει έναν Ηρακλή να καθαρίσει την κόπρο του όποιου Αυγεία...


Έτσι, φέτος, εκτός απ’ τη διαφημιζόμενη ως «υπερθέαμα» και «υπερπαραγωγή», με εξώφυλλα και με κάθε άλλο τρόπο, παράσταση «Ηρακλής: Οι 12 άθλοι» του «Pantheon», με Σάκη -Βραβείο Αρχαίου Δράματος της Ένωσης Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών- Ρουβά και Ρούλα -ποιοτική- Πατεράκη, σε «αρχικό κείμενο» Στρατή Πασχάλη, διασκευή/δραματουργική επεξεργασία Γιάννη Λιγνάδη και σκηνοθεσία Απόλλωνα Παπαθεοχάρη -κυκλοφοριακή συμφόρηση παρατηρώ στην Πειραιώς με τα πούλμαν στη σειρά-, υπάρχει -στο «Olvio»- κι άλλος ένας Ηρακλής -πιο «ταπεινός»:
«Ηρακλής: Η αληθινή ιστορία» σε κείμενο Άνδρης Θεοδότου και σκηνοθεσία Δημήτρη Δεγαΐτη (που έκαναν στο «Θέατρο Τέχνης» της Φρυνίχου καλής ποιότητας θέατρο για παιδιά εδώ και αρκετά χρόνια) απ’ την ομάδα «Πεδίο Τέχνης».
Μονομαχία Ηρακλέων, λοιπόν: Ηρακλής/Δαυίδ κατά Ηρακλή/Γολιάθ.

Τρεις παραστάσεις για παιδιά και έφηβους -«Σρεκ, το μιούζικαλ», «Το αστέρι της Λιλιπούπολης», «Το τρίτο κύμα»- στο Εθνικό, τέσσερις -«Ο γύρος του κόσμου σε 80 μέρες», «Η φάρμα των ζώων», «Για τα παιδιά όλης της γης» και το μπαλέτο «Καρυοθραύστης» απ’ τη συνεργαζόμενη Σχολή «Άσπα Φούτση»- στο ΚΘΒΕ. Να το θεωρήσω δείγμα υγείας;

«Το Τέταρτο Κουδούνι» θα ’ναι και πάλι μαζί σας στις 8 Ιανουαρίου. Πέμπτη, όπως πάντα.
Καλά Χριστούγεννα!